Zwaan in de woonkamer van kasteel Neuschwanstein.

Opera in 3 akten 
De plaats van handeling is Antwerpen in de eerste helft van de tiende eeuw. 

Akte 1
Akte 2
Akte 3

Akte 1 
Akte 1 Scene 1 

De Hertog van Brabant is overleden. Hij laat zijn zoon Gottfried en dochter Elsa over aan de zorgen van zijn rechterhand Graaf Friedrich van Telramund. Vlak voor zijn dood heeft de Hertog van Brabant aan Friedrich van Telramund het recht gegeven om met Elsa te trouwen. Elsa weigert. 

Koning Heinrich der Vogler komt met zijn legerscharen naar Brabant om alle strijdbare mannen uit zijn koninkrijk te verzamelen en op te trekken tegen de wilde Hongaren uit het Oosten, die weigeren nog langer belasting te betalen aan het Duitse Rijk. 

Koning Heinrich heeft geruchten gehoord over problemen die zijn ontstaan na de dood van de Hertog van Brabant en vraagt Graaf Friedrich van Telramund om uitleg. Deze verteld dat Gottfried op een dag in het bos is verdwenen en niet meer is terug gevonden. Tegenover de koning klaagt hij Elsa aan wegens broedermoord en omgang met een geheime minnaar met wie zij wil heersen over Brabant. Tevens claimt hij zijn recht als opvolger van de Hertog van Brabant en stelt hij zijn vrouw Ortrud voor, een telg uit het oude heidense Friese koningsgeslacht Radbod. 

Akte 1 Scene 2 

Elsa wordt voor het gericht van Koning Heinrich geroepen en de Koning vraagt wat haar antwoord is op de aanklacht van de Graaf. Elsa reageert met het vertellen van haar droom over een ridder, die haar te hulp zal komen. De Koning besluit tot een Godsgericht en Elsa’s kampioen wordt met klaroengeschal geroepen. Wanneer haar ridder niet verschijnt verzinkt ze in gebed om God te vragen om zijn komst.

Lohengrin's aankomst - schilderij in Neuschwanstein.

Akte 1 Scene 3 

Plotseling verschijnt aan de horizon op de rivier de Schelde een ridder in een bootje leunend op zijn zwaard. Het bootje wordt getrokken door een zwaan. De ridder wil haar kampioen zijn en vraagt Elsa of zij hem als echtgenoot wil indien hij de tweekamp wint. Elsa zegt ja. De ridder stelt wel een voorwaarde: Elsa mag nooit vragen vanwaar hij kwam, naar zijn naam of naar zijn origine. Elsa belooft dit plechtig. In het Godsgericht dat volgt overwint de mysterieuze ridder Graaf Friedrich van Telramund en schenkt hem daarop zijn leven. De onschuld van Elsa is aangetoond, Friedrich van Telramund heeft zijn eer verloren. 


Akte 2 
Akte 2 Scene 1 

De avond is gevallen, Friedrich is ten einde raad vanwege zijn verloren eer. Ortrud is haar kans om Brabant te besturen kwijt. Friedrich heeft Elsa aangeklaagd op basis van een getuigenis van Ortrud. Ortrud claimt de broedermoord te hebben gezien. Bovendien heeft zij met haar profetische gaven een opbloei van de oude vorstenstam Radbod voorspeld opdat Friedrich haar tot vrouw zou nemen. Nu beschuldigt Friedrich Ortrud van leugens, gezien de uitkomst van het Godsgericht. Ortrud blijft bij haar getuigenissen en zegt dat de ridder door magie het Godsgericht heeft vervalst. Zij zint op wraak en een manier om van de geheimzinnige ridder af te komen. Het plan is dat Friedrich de ridder zal aanklagen wegens Godsbedrog en hem in een gevecht zal verwonden. Het verlies van zelfs het kleinste deel van zijn lichaam zal zijn magie teniet doen. Ortrud op haar beurt zal proberen bij Elsa in de gunst te komen om haar te verleiden de verboden vraag te stellen. 

Akte 2 Scene 2 

Wanneer Elsa op het balkon verschijnt verbergt Friedrich zich. Ortrud roept haar en wekt haar medelijden als vrouw van een man, die meineed heeft gepleegd. In de tijd die Elsa nodig heeft om naar beneden te komen roept Ortrud om hulp van de Germaanse goden bij haar wraak op de Christenen. Elsa laat Ortrud binnen en vraagt of ze morgen bij de huwelijksplechtigheid aanwezig wil zijn. 

Akte 2 Scene 3 

De dag breekt aan. Voor de kerk heeft zich reeds een mensen-menigte verzameld. De heraut van de koning kondigt aan dat Friedrich wordt verbannen. De ridder krijgt de kroon en het land van Brabant, hij zal ‘De Beschermer van Brabant’ genoemd worden. Verder zal vandaag het huwelijk tussen de ridder en Elsa gevierd worden, morgen echter zal de ‘Beschermer van Brabant’ de legerscharen aanvoeren tegen de horden uit het oosten. 

Akte 2 Scene 4 

Elsa en haar gevolg begeven zich naar de kerk voor de huwelijksinzegening. Wanneer de stoet met Elsa aan het hoofd de trappen wil bestijgen, komt Ortrud naar voren en eist van Elsa voorrang. Waarom zou Elsa voorrang hebben met een echtgenoot wiens herkomst onbekend is? Elsa antwoordt dat het wezen van de ridder zo edel en rein is, dat hij ver verheven is boven alle twijfel. 

Akte 2 Scene 5 

De koning en de zwaanridder verschijnen ten tonele en de koning vraagt wie het waagt de kerkgang te verstoren. Dan treedt Friedrich naar voren en beschuldigt de zwaanrridder van Godsbedrog en verzoekt de ridder zich bekend te maken. De zwaanridder antwoordt dat hij alleen aan Elsa een antwoord schuldig is. Alle edelen vezekeren de ridder hun steun. Buiten het zichtsveld van de ridder ziet Friedrich kans om Elsa in te fluisteren dat hij zekerheid kan geven omtrent het wezen van de ridder. Slechts het verlies van het kleinste deeltje van zijn lichaam onthult zijn ware aard en hij zal voor eeuwig aan Elsa gebonden zijn. Komende avond zal Friedrich in haar buurt zijn om de ridder te ontmaskeren. Als de ridder Elsa bij Friedrich ziet, vaart hij woedend uit tegen Friedrich en Ortrud. Hij vraagt Elsa of ze hem de vraag wil stellen, maar Elsa overwint de twijfel en spreekt haar vertrouwen in hem uit. De huwelijksvoltrekking kan eindelijk plaats hebben. 

Akte 3 
Akte 3 Scene 1 

Het is avond en de bruiloft is ten einde. Het bruidspaar wordt begeleid naar het bruidsvertrek en dan alleen gelaten. 

Akte 3 Scene 2 

Voor het eerst sinds hun ontmoeting zijn Elsa en haar ridder alleen. Samen kijken ze terug op de gebeurtenissen die hen tezamen bracht. Elsa kan zich niet langer inhouden en als door een innerlijke dwang gedreven vraagt ze de ridder naar zijn naam en origine. Op dat moment stormt Friedrich gewapend met een zwaard de kamer in, net op tijd kan Elsa de ridder zijn zwaard aanreiken en met een machtige slag slaat hij Friedrich dood. De vraag is gesteld en de bedroefde ridder draagt bedienden op om Elsa koninklijk te kleden voor de dag van morgen. Dan zal hij ten overstaan van volk en koning antwoord geven op Elsa’s vraag. 

Akte 3 Scene 3 

De ochtend breekt aan en trompetgeschal weerklinkt waarop de heerscharen zich verzamelen. Als volk en koning aanwezig zijn komt de ridder naar voren en onthult het lijk van Friedrich, de koning erkent dit als een daad van zelfverdediging. Dan vertelt de ridder dat Elsa de verboden vraag heeft gesteld en nu is het moment dat hij antwoord zal geven. De spanning stijgt en iedereen luistert ademloos toe. De ridder maakt zich bekend als Graalsridder, zoon van Parzival de Graalskoning. Zijn naam is Lohengrin. Nu hij zich bekend heeft gemaakt moet hij terug keren naar de Heilige Graal. De zegen van de Graal is zo verheven, dat een ridder in dienst van de Graal alleen als zodanig onbekend zijn taak kan verrichten. Lohengrin kan de legers van Duitsland niet aanvoeren in de strijd, maar belooft Koning Heinrich wel de eindzege. Elsa smeekt hem te blijven, maar de zwaan komt al aan gezwommen op de rivier de Schelde. Lohengrin zegt Elsa dat Gottfried, haar doodgewaande broer, na 1 jaar terug zal keren. Lohengrin laat zijn hoorn, zwaard en ring achter om aan Gottfried te geven. De hoorn om hem bij gevaar van hulp te verzekeren, het zwaard om hem in de strijd de overwinning te geven. De ring echter opdat de herinnering aan Lohengrin levend blijft, die ooit Elsa van smaad en nood bevrijdde. Wanneer Lohengrin wil vertrekken barst Ortrud uit in wilde jubel en onder aanroeping van de oude goden verkondigt ze dat zij het was die Gottfried omtoverde tot deze zwaan. Wanneer Lohengrin langer was gebleven had hij de betovering verbroken. Lohengrin knielt neer in gebed. De witte graalsduif daalt neer uit de hemel en dankbaar verlost Lohengrin de zwaan van zijn gouden ketting, waarop de zwaan onder water verdwijnt en Lohengrin brengt Gottfried aan land, de erfgenaam van Brabant. De witte graalsduif voert het bootje met Lohengrin terug, de verten in. Als Elsa Lohengrin langzaam uit het zicht ziet verdwijnen, zakt ze ontzield neer in de armen van Gottfried.

Naar boven